９年生歴史教科書を読む

ミャンマーの公立学校で使用されていた歴史教科書(旧課程)の内容を見てみましょう。

※本頁においては、便宜上Burma＝ဗမာ＝ビルマ、Myanmar=မြန်မာ=ミャンマーと訳しています。

※文章の切れ目と言葉の順番が、原文になるべく近づくように翻訳しています。

※訳者(ミャンマー語たん)が補足を加えた点は、丸括弧()で囲み、原文にある丸括弧()と区別するためにアスタリスク*を付けています。たとえば「(*ビルマ独立を目指す人々の活動は)」は、訳者による補足であり、原文にはないことを意味しています。

(၈) ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း (၁၉၃၉)(p.13上段)

　ဥရောပ၌ ၁၉၃၉ စက်တင်ဘာတွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်စတင်၍ အာရှအရှေ့နှင့် အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဖက်ဆစ်ဂျပန်တို့၏ ခြိမ်းခြောက်မှု ပိုမိုများပြားလာသောအခါ လွတ်လပ်ရေးရရန်အတွက် အင်္ဂလိပ်အခက် ဗမာအချက်မူဖြင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ တိုးတက်ဆောင်ရွက်လာခဲ့ကြသည်။

　၁၉၃၉၊ စက်တင်ဘာ ၁ တွင် တို့ဗမာအစည်းအရုံး၏ အထူးအစည်းအဝေးတစ်ရပ်ကို ကျင်းပကာဂိုဏ်းဂဏပါတီမရွေး လွတ်လပ်ရေးမြတ်နိုးသူတိုင်း ပါဝင်သောအဖွဲ့တစ်ခုကို တည်ထောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုဆုံးဖြတ်ချက်အရ ၁၉၃၉၊ အောက်တိုဘာ ၁ တွင် တို့ဗမာအစည်းအရုံး၊ ဒေါက်တာဘမော်၏ ဆင်းရဲသားအဖွဲ့၊ ငါးပွင့်ဆိုင်အဖွဲ့တို့နှင့် ပူးပေါင်းပြီး ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း (Burma Freedom Bloc) ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း၏ ဥက္ကဋ္ဌမှာ ဒေါက်တာဘမော်ဖြစ်၍ အတွင်းရေးမှူးမှာ သခင်အောင်ဆန်းဖြစ်သည်။ ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း၏ လုပ်ငန်းစဉ်များမှာ မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ခွင့်ကို အသိအမှတ်ပြုရန်၊ ဘုရင်ခံ၏ အထူးအခွင့်အာဏာများကို ဝန်ကြီးအဖွဲ့သို့ပေးအပ်ရန် စသည်တို့ပင်ဖြစ်သည်။

　ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်းထောင်ပြီး နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်ဆန့်ကျင်ရေး၊ ကုန်းမြင့်နေ တိုင်းရင်းသားတို့ပါ နယ်ချဲ့လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ရေးတို့ကို ဟောပြောလှုံ့ဆော်ခဲ့ကြသည်။ တစ်ဖက်တွင်လည်း မြေအောက်တော်လှန်ရေး လျှို့ဝှက်အဖွဲ့များဖြစ်သည့် ကွန်မြူနစ်ပါတီ၊ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီ (PRP-People's Revolutionary Party) တို့ကိုဖွဲ့စည်း၍ ဆောင်ရွက်ကြသည်။ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံ ပါတီတွင် သခင်လူငယ်များပါဝင်ပြီး ခေါင်းဆောင်မှာ သခင်မြဖြစ်သည်။

8.ビルマ分離独立派¹⁾(1939年)

　1939年９月、ヨーロッパにおいて第二次世界大戦が勃発し、東アジアおよび東南アジアにおいてファシスト日本勢力の脅威が増大していたとき、(*ビルマ独立を目指す人々の活動は)独立を得るために、「英国の危機はビルマの好機」という政策のもと、より広範な進歩を遂げた。

　1939年９月１日、我らのビルマ協会²⁾の特別会合が開催され、党派に関係なく自由独立を愛するすべての者が参加した組織を設立することが決定された。この決定によって1939年10月１日に我らのビルマ協会、バモオ博士の貧民(*ウンターヌ)結社³⁾、五派連合^3-2)が協同してビルマ自由ブロック (Burma Freedom Bloc) を結成した。ビルマ自由ブロックの議長には、バモウ博士が就任し、書記はタキン・アウンサン⁴⁾であった。ビルマ自由ブロックの目標は、ミャンマー独立を確約すること、(*ビルマ)総督の特権を(*ビルマ植民地)内閣^4-2)へと移譲することであった。

　ビルマ自由ブロックの結成後、拡張主義の英国⁵⁾に対する反対派や高地に住む原住民たちは、拡張主義者(*英国)からの独立等を強く呼びかけた。他方でも、地下革命運動を行う秘密結社である共産党、人民革命党(PRP-People's Revolutionary Party)との協同が行われた。人民革命党には若きタキン(党員)が多く所属し、その代表格は、タキン・ミャ⁶⁾であった。

(၉) အင်္ဂလိပ်တို့ကို တော်လှန်တိုက်ခိုက်ခြင်း (၁၉၄၀-၁၉၄၅)(p.13下段からp.14上段)
ရဲဘော်သုံးကျိပ်

　ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်းကို တည်ထောင်လိုက်ပြီးနောက်တွင် အင်္ဂလိပ်နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှုများ ပိုမိုပြင်းထန်လာသည်။ ဘုရင်ခံသည် တစ်ချက်လွှတ်အာဏာကိုသုံး၍ ၁၉၄၀ ကာကွယ်ရေးဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းလိုက်ပြီး သခင်၊ ကျောင်းသား၊ အလုပ်သမားနှင့် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်များကို ဖမ်းဆီးထောင်ချခြင်းဖြင့် ဖိနှိပ်ခဲ့သည်။

　ဇလွန်မြို့တွင် ချင်းတောင်ကိစ္စဟောပြောမှုဖြင့် သခင်အောင်ဆန်းအားဖမ်းရန် ဟင်္သာတ ရာဇဝတ်ဝန်က ဆုငွေငါးကျပ်ထုတ်ခဲ့သည်။ သခင်အောင်ဆန်းသည် အဖမ်းမခံဘဲ ရှောင်တိမ်းခဲ့သည်။

　သခင်လူငယ်များပါဝင်သော ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီ၏ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ နိုင်ငံခြားမှ လက်နက်အကူအညီယူပြီး တော်လှန်ရန်ဖြစ်ရာ ထိုကိစ္စကိုအကောင်အထည်ဖော်ရန် သခင်အောင်ဆန်းသည် သခင်လှမြိုင်နှင့်အတူ ၁၉၄ဝ ဩဂုတ်တွင် ရုပ်ဖျက်ပြီး နော်ဝေးပိုင်ဟိုင်လီ (Hailee) သင်္ဘောဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအမွိုင် (Amoy) သို့ ထွက်ခဲ့သည်။ သခင်အောင်ဆန်းနှင့်သခင်လှမြိုင်တို့ အမွိုင်တွင်သောင်တင်နေစဉ် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီသည် မစ္စတာမီနာမီ (Mr. Minami) ဆိုသူနှင့် ဆက်သွယ်မိကြသည်။ မစ္စတာမီနာမီမှာ ဂျပန်နိုင်ငံ ယိုမီအုရိ (Yomiuri) သတင်းစာ၏ နိုင်ငံခြားသတင်းထောက် ဟန်ဆောင်ကာ မြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းစုံစမ်းနေသော ဂျပန်စစ်တပ်မှ ဗိုလ်မှူးကြီး ဆူဇူကီး (Colonel Suzuki) ဆိုသူဖြစ်သည်။

ပုံ(၁-၇)ဗိုလ်မိုးကြိုး(写真は省略)

（p.14下段）

　ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီ၏ ဆက်သွယ်ပေးမှုအရ ဗိုလ်မှူးကြီးဆူဇူကီးနှင့် သခင်အောင်ဆန်းတို့သည် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ဆုံမိကြသည်။ သခင်အောင်ဆန်းသည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး စီမံကိန်းတစ်ခုကို ရေးဆွဲပြီး ဂျပန်စစ်ဘက်သို့တင်ပြလိုက်သည်။ ဂျပန်တို့က ငွေအား၊ လူအား၊ လက်နက်အားဖြင့် ကူညီမည်ဟု သဘောတူသဖြင့် ၁၉၄၁ နှစ်ဦးပိုင်းတွင် သခင်အောင်ဆန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ လျှို့ဝှက်စွာပြန်လာခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီ (ပီအာရ်ပီ) အဖွဲ့ဝင်များနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် စစ်ပညာသင်ကြားရန် လူငယ်သုံးဆယ်ကို လေးသုတ်ခွဲ၍ ဂျပန်နိုင်ငံသို့ တိတ်တဆိတ်ခေါ်ယူခဲ့ပြီး ဟိုင်နန် (Hainang) နှင့် ထိုင်ဝမ် (Taiwan) ကျွန်းများတွင် ငါးလခန့် စစ်ပညာသင်ယူစေသည်။ ဤလူငယ်သုံးဆယ်သည် နောင်တွင် မြန်မာ့သမိုင်း၌ ရဲဘော်သုံးကျိပ်ဟု ထင်ရှားလာသည်။

９.反英運動(1940-1945)
三十人の志士

　ビルマ自由ブロックを結成した後、イギリス帝国主義に対する反対運動はますます活発化した。総督は、一方的に法令制定権を用いて1940年(*ビルマ)防衛法を公布し、タキン(党員)、学生、労働者および政治指導者を拘束し弾圧した。

　ザルン市⁷⁾内において、チンタウン事件⁸⁾について演説を行ったタキン・アウンサンを拘束するために、ヒンタダー県の警吏は、タキン・アウンサンに５チャットの懸賞金⁹⁾をかけた。

　若きタキン(*党員)を含む人民革命党の目標は、海外から武器援助をうけて革命を起こすことであり、革命の実現のためにタキン・アウンサンは、タキン・フラミャイン¹⁰⁾と共に1940年８月に変装してノルウェー船籍のハイリー号¹¹⁾に乗って、中国のアモイへ脱出した。¹²⁾タキン・アウンサンとタキン・フラミャインがアモイに滞在しているなか、ミャンマー国内では、人民革命党が南(*益世)氏という人と連絡を取っていた。南氏は、日本の読売新聞社の海外特派員に扮してミャンマーを調査していた日本軍の鈴木大佐という人であった。

(図1-7)雷将軍(写真は省略)

　人民革命党が連絡を取ったことによって、鈴木大佐とタキン・アウンサンは、日本国内で面会することとなった。タキン・アウンサンは、ビルマ独立の計画を立案して、日本軍に提案した。日本から資金、人員、武器の支援をうける旨の合意がなされたため、1941年の初頭にタキン・アウンサンは、秘密裏にミャンマーへ帰国した。その後、人民革命党(PRP)の党員と協議を行った。その後、軍事訓練をうけるために、30人の若者たちを４つの組に分けて日本へと密かに送り出し、海南島と台湾において５か月間の軍事訓練が行われた。この若者たちは、後にミャンマー史において三十人の志士¹³⁾として知られるようになった。

ဘီအိုင်အေ(p.15上段)

　ရဲဘော်သုံးကျိပ်တို့သည် စစ်ပညာတပင်တပန်းသင်ယူနေဆဲ ၁၉၄၁၊ ဒီဇင်ဘာ ၇ တွင်ဂျပန်တို့သည် စစ်မကြေညာဘဲ အမေရိကန်ပိုင် ပုလဲဆိပ်ကမ်းကို ဗုံးကြဲလိုက်လေသည်။ ဤတွင် ၁၉၃၉ ကစတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မီးသည် အာရှတိုက်သို့ ကူးစက်လာခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ ရဲဘော်သုံးကျိပ်သည် ယိုးဒယားနိုင်ငံ၊ ဘန်ကောက်မြို့သို့ စခန်းပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ရဲဘော်သုံးကျိပ်တို့သည် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးကို အရယူရန်အတွက် ဘန်ကောက်တွင် လက်မောင်းသွေးဖောက်ပြီး သွေးသစ္စာရေသောက်ကာ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (BIA=Burma Independence Army) ကို ၁၉၄၁၊ ဒီဇင်ဘာ ၂၇ တွင် ဖွဲ့လိုက်သည်။ ဘီအိုင်အေဖွဲ့စတွင် ယိုးဒယားရောက် ရှမ်း-ဗမာ တိုင်းရင်းသားများ အပါအဝင် အင်အားထောင့်ငါးရာမျှ သာရှိသည်။

ပုံ(၁-၈)ရဲဘော်သုံးကျိပ်ဝင်အချို့(写真は省略)

(p.15下段)

　ဘီအိုင်အေဖွဲ့စည်းပြီးနောက် ပီအာရ်ပီနှင့် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်ရန် ဗိုလ်နေဝင်းနှင့် ရဲဘော် ၇ ဦးသည် ရှေ့ပြေးတပ်မတော်သားများအဖြစ် ဝင်ရောက်လာခဲ့ကြရာ ၁၉၄၂ ဖေဖော်ဝါရီဆန်းတွင် ရန်ကုန်သို့ ရောက်ပြီး မြေအောက်တော်လှန်ရေးကို စီစဉ်နိုင်ခဲ့သည်။

　ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း (ဗိုလ်တေဇ) ဦးစီးသည့် ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်ကြီးသည် ၁၉၄၂နှစ်ဦးတွင် ဂျပန်တပ်မတော်နှင့်အတူ စစ်ကြောင်းဖြန့်ကာ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းသို့ ဝင်ခဲ့သည်။ ဂျပန်တို့သည် မော်လမြိုင်ကို သိမ်းပြီးသောအခါ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးကို ကြေညာပါမည်ဟူသော ကတိကိုဖောက်ဖျက်ခဲ့ရုံသာမက ဖက်ဆစ်စနစ်ကိုပါ ကျင့်သုံးလာခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ မတ်တွင် ဘီအိုင်အေသည် ရန်ကုန်ကို သိမ်းပိုက်လိုက်ပြီး အင်္ဂလိပ်တို့ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံနယ်စပ်အထိ လိုက်လံတိုက်ထုတ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့သည် မြန်မာ့မြေမှ လုံးဝဆုတ်ခွာသွားရတော့သည်။

(p.16上段)

　မြန်မာနိုင်ငံကို လွတ်လပ်ရေးမပေးလိုသော ဂျပန်များသည် ၁၉၄၂၊ ဇူလိုင် ၂၇ တွင် အင်အားနှစ်သောင်းသုံးထောင်နီးပါးရှိသော ဘီအိုင်အေတပ်မတော်ကို ဖျက်သိမ်းလိုက်ကြပြီး အင်အားသုံးထောင်ခန့်သာရှိသော ဗမာ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (BDA=Burma Defence Army) ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ဘီဒီအေခေတ်တွင် စစ်ရုံး၊ မင်္ဂလာဒုံစစ်တက္ကသိုလ် စသည်တို့ ပေါ်ပေါက်လာသည်။

BIA(Burma Independence Army、ビルマ独立軍¹⁴⁾)

　三十人の志士が、軍事訓練に奮闘しているなか、1941年12月７日に日本は、宣戦布告なしにアメリカ領の真珠湾へ空爆を行った。これに先立ち1935年から始まった第二次世界大戦は、アジア大陸へと伝播した。その後、三十人の志士は、タイ国のバンコク市へ拠点を移した。三十人の志士は、ビルマ独立を達成するためにバンコクにおいて、腕を切って出血させて血の契約¹⁵⁾を行い、ビルマ独立軍(BIA＝Burma Independence Army)を1941年12月27日に結成した。BIAの結成にあたり、在タイのシャン系ビルマ人などを含む約1500名が参加した。

(図1-８)三十人の志士構成員の一部(写真は省略)

　BIAを結成した後、PRPと連絡するべくボー・ネーウィン¹⁶⁾と７名の志士は、先遣隊として1942年２月初旬にヤンゴンへ到着し、地下革命活動の計画の準備をすることができた。

　アウンサン将軍(ボー・テーザ)率いる大ビルマ独立軍は、1942年初に日本軍と共に部隊を分割してミャンマーへと進入した。日本は、モーラミャインを占領した後にビルマ独立を宣言するとの約束を反故にしたのみならず、ファシスト体制を敷いた。1942年３月にBIAは、ヤンゴンを奪還しイギリスをインド国境まで追い詰めた。これによって、拡張主義者イギリスをミャンマー国土から完全に退却させることができた。

　ミャンマーに対して独立を与えようとしない日本は、1942年７月27日にBIAのうちの２万３千近い兵力を廃止し、兵力3000人のみのビルマ防衛軍(BDA=Burma Defence Army)を組織した。BDAが結成された時期に、軍事事務機関やミンガラドン軍事大学などが創設された。

(၁ဝ) ဖက်ဆစ်ဂျပန်တော်လှန်ရေး (၁၉၄၂-၁၉၄၅)

　ဖန်တီးပေးသောအခြေအနေများ

　၁၉၄၃၊ ဩဂုတ် ၁ တွင် ဂျပန်တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအား လွတ်လပ်ရေးပေးခဲ့သည်။ လွတ်လပ်သော မြန်မာနိုင်ငံဟုဆိုသော်လည်း မြန်မာအစိုးရတွင် ကိုယ်ပိုင်အာဏာ မရှိချေ။ ဖက်ဆစ်ဂျပန်တို့က ပေးသော အာဏာသာရှိခဲ့သည်။ ဂျပန်ခေတ်တွင် တန်ခိုးအာဏာအရှိဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ကင်ပေတိုင်ခေါ် ဂျပန်စစ်ပုလိပ်များသာဖြစ်သည်။ ကင်ပေတိုင်က အရေးယူဆောင်ရွက်သည့် အမှုကိစ္စများတွင် မည်သည့်ဂျပန်စစ်ဘက် အရာရှိကြီးငယ်တို့မျှ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း မပြုနိုင်ချေ။ သာမန်တိုင်းသူ ပြည်သားများမှာ ကင်ပေတိုင်၏ ထင်သလိုဖမ်းဆီး နှိပ်စက်သတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံကြရသည်။ သို့ဖြစ်၍ လူမျိုးဘာသာ၊ ကျား၊ မ၊ ရဟန်းရှင်၊ လူ မရွေး ဖက်ဆစ်ဂျပန်တို့ကို တော်လှန်မှဖြစ်မည်ဟူသော ခံယူချက် ပြင်းထန်လာခဲ့သည်။

　ဗမာ့တပ်မတော်သည် ရဲဘော်သုံးကျိပ်မှ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (ဘီအိုင်အေ)၊ ဗမာ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်(ဘီဒီအေ)၊ ဗမာ့အမျိုးသားတပ်မတော် (BNA=Burma National Army) ဟူ၍ အဆင့်ဆင့်ပြောင်းလဲ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဗမာ့တပ်မတော်သည် စစ်မြေပြင်အတွေ့အကြုံကောင်းများ ရှိခြင်းနှင့် စစ်သင်တန်းများ တက်ရောက်ခဲ့ရခြင်းတို့ကြောင့် စစ်ရည်စစ်သွေးများ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခဲ့သည်။

　အခြေအနေအရ ဂျပန်တို့နှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့ရသော်လည်း ဖက်ဆစ်ဘီလူးတို့၏သရုပ်ကို သိပြီးဖြစ်၍ အခြေအနေပေးသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် တော်လှန်တိုက်ထုတ်ရန် ရှေးဦးကပင် မြန်မာခေါင်းဆောင်များ စိတ်ကူးပြီးဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဂျပန်ဝင်စကပင် သခင်သိန်းဖေ၊ သခင်တင်ရွှေ စသော ခေါင်းဆောင်အချို့တို့ အိန္ဒိယဘက်သို့ကူးသွားကာ မဟာမိတ် စစ်အာဏာပိုင်များနှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့သည်။

(p.16下段)

　၁၉၄၄ ဩဂုတ်တွင် ဖက်ဆစ်တို့ဖျက်ရေးအဖွဲ့ (AFO=Anti Fascist Organization) ကို စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ဗမာ့တပ်မတော်၊ ကွန်မြူနစ်ပါတီနှင့် ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံပါတီက ဦးဆောင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ မကြာမီ ရခိုင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး၊ ကရင်ဗဟိုအဖွဲ့ချုပ်၊ အရှေ့အာရှလူငယ်များ အစည်းအရုံး စသည့်အသင်းအဖွဲ့တို့မှ ပါဝင်လာကြသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဖက်ဆစ်ဆန့်ကျင်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ်ဟု အမည်ပြောင်းလဲခေါ်တွင်စေခဲ့သည်။

　၁၉၄၄ တွင် မဟာမိတ်စစ်အာဏာပိုင်တို့နှင့် သဘောတူညီချက်ရ၍ ၁၉၄၄ အကုန် ၁၉၄၅ အတွင် စစ်ပစ္စည်းအကူအညီများရသည်။ မဟာမိတ်တပ်များသည် ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် ကလေးဝဘက်တွင် စစ်ရေးသာ၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာနိုင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် တော်လှန်ရေးစရန် အခြေအနေကောင်းများဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။

10.ファシスト日本に対する抵抗
(他人によって)作られた状況

　1943年８月１日、日本はミャンマーに独立を与えた。独立ミャンマーとはいうものの、ミャンマー政府には(*完全な)主権がなかった。ファシスト日本が与えたわずかな主権のみが存在した。日本時代に最も強い力を持った人物は、キンペータイン(*ကင်ပေတိုင်、憲兵隊)と呼ばれる日本の憲兵たちであった。キンペータインが行った行為に対しては、階級にかかわらずどの日本兵も干渉することができなかった。一般市民は、キンペータインによって恣意的に逮捕され、拷問・殺害された。このため(*人々は、)人種、宗教、性別、出家・在家に関係なく、ファシスト日本に対して反乱を起こそうという決意を強めていった。

　ビルマ軍は、三十人の志士からビルマ独立軍(BIA)、ビルマ防衛軍(BDA)、ビルマ国民軍(BNA=Burma National Army)へと順を追って変化した。ビルマ軍は、実戦経験と軍事訓練を積んだため、戦意と実力をより強めた。

　情勢によって日本と手を組まざるを得なかったとはいえ、鬼畜ファシストの本性を知って、機が熟し次第、一斉に蜂起しようと主要なミャンマーの指導者たちは考えるようになった。そこで、日本が(*ミャンマーへ)侵入してきたときから、タキン・テインペー、タキン・ティンシュエといった指導者¹⁷⁾たちは、インドへと渡って連合国と連絡を取っていた。

(p.16下段)

　1944年８月にファシスト撲滅組織が、ビルマ軍、共産党および人民革命党が中心となって組織された。まもなく、ラカイン国民協会(*ရခိုင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး)、カレン中央組織(*ကရင်ဗဟိုအဖွဲ့、Karen Social Service Club)、東アジア青年協会(*အရှေ့အာရှလူငယ်များ အစည်းအရုံး)といった組織が参加した。(*このファシスト撲滅組織は、)後に、反ファシスト人民自由連盟(*ဖက်ဆစ်ဆန့်ကျင်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ်)¹⁸⁾と名前を変えて呼ばれた。

　1944年の連合国と合意によって、1944年の終わりから1945年にかけて軍事物資の協力を得た。連合国は、ラカイン州とカレーワ方面からミャンマーへ進軍することができた。これによって、革命を始めるための下地が出来上がった。

■中略

ဂျပန်ခေတ်စီးပွားရေး(p.27)

　ဂျပန်တို့သည် မြန်မာပြည်သူတို့ အလိုရှိသော ပစ္စည်းများကို တင်ပို့နိုင်ခြင်း မရှိသည့်အပြင် ပစ္စည်းများ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးအတွက် သင်္ဘောများလည်း လုံလောက်စွာမရှိချေ။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ဆန်စပါး၊ ကျွန်းသစ်၊ ဝါဂွမ်းမှအစ သံတိုသံစနှင့် မော်တော်ကား အဟောင်းအပျက်များကိုပါ ဂျပန်နိုင်ငံသို့ သယ်ဆောင်သွားခဲ့ကြသည်။

　ဂျပန်ဘဏ်တို့က အာမခံလုံးဝမရှိသော ငွေစက္ကူတို့ကို အကန့်အသတ်မရှိ ထုတ်ဝေကာ မြန်မာ့စီးပွားရေးကို ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ တန်ဖိုးမရှိသော ဂျပန်ငွေစက္ကူများဖြင့် ဆန်စပါး၊ ကောက်ပဲသီးနှံတို့ကို ဝယ်ယူကာ အချို့ကို အတင်းအဓမ္မအလကား ယူဆောင်သွားခဲ့သည်။ ဂျပန်ခေတ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြား ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးကို မစ်ဆူအီ(Mitsui)၊ မစ်ဆူဘီရှီ(Mitsubishi) စသော ဂျပန်ကုမ္ပဏီကြီးများက လက်ဝါးကြီးအုပ် ခြယ်လှယ်ခဲ့ကြသည်။

　ဂျပန်ခေတ်တွင် ပြည်သူတို့မှာ အစားအသောက်၊ အဝတ်အထည်၊ ဆေးဝါး ရှားပါးမှုဒဏ်ကို ပြင်းထန်စွာခံစားကြရသည်။ ဆန်ရှားသော ဒေသများတွင် ဆန်အစား ပဲဆန်၊ ပြောင်းဖူး၊ ပိန်းဥစသည်တို့ကို စားခဲ့ရသည်။ အဝတ်အထည် ရှားပါးလှ၍ ဂုန်နီအိတ်အဟောင်းများကိုပင် ဝတ်ခဲ့ကြရသည်။ ဂျပန်ခေတ်တွင် အဝတ်အထည် ရှားပါးမှုပြဿနာသည် အစားအသောက်ပြဿနာထက် ပိုမိုဆိုးရွားခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်သမျှ ဝါဂွမ်းများကိုသာမက အထည်အဟောင်းများကိုပင် ဂျပန်တို့က ဝယ်ယူခဲ့ကြသည်။ ဤသို့ဖြင့် ဂျပန်ခေတ် မြန်မာနိုင်ငံစီးပွားရေးမှာ လွန်စွာဆုတ်ယုတ်ပျက်ပြားခဲ့ရသည်။

※2022年9月24日　以下の日本語訳を追加した。

【日本語訳】丸括弧()内は、ミャンマー語たんによる補足

日本(*占領)時代¹⁹⁾の経済(27ぺージ)

　日本人たちは、ミャンマーの人々が必要とする物資を(*ミャンマー国内へ)輸送することができなかっただけでなく、物資を輸送するための船舶さえ十分に保有していなかった。(*日本は、)ミャンマーから産出する米穀、チーク材、綿花を始め、鉄くずや自動車のスクラップなどを日本へと持ち出した。

　日本の銀行は、価値が一切保証されていない紙幣(*軍票)を無制限に発行することで、ミャンマー経済を破壊した。価値のない日本の紙幣で米穀、農作物などを購入し、ときには強制的に対価を支払うことなく持ち去ることもあった。日本時代のミャンマーにおける対外貿易は、三井・三菱といった日本の大企業によって掌握された。

　日本時代の(*ミャンマー)国民は、深刻な食料品、衣料品、医薬品の不足に見舞われた。米が不足していた地域では、米の代わりに豆、トウモロコシ、タロイモなどが食べられた。深刻な衣料品不足によって、古い麻袋までもが服として着られた。日本時代における衣料品不足問題は、食料品の不足問題よりも深刻であった。ミャンマーで産出した綿花のみならず、古着さえも日本人たちがすべて買い取っていった。このように、日本時代のミャンマー経済は、極度に悪化した(*直訳すると、「後退し粉砕された」)。

【脚注】

^1)ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း：直訳すると「ビルマ出口派」となる。「出口」とは、イギリス植民地から独立することを指すと考えられる。そこで「ビルマ分離独立派」と訳したが、一般的な語であるとはいえない。英名は、Burma Freedom Bloc であるため、「ビルマ自由ブロック」との訳が用いられることが多く、以下、本稿でもそれにならう。

^2)တို့ဗမာအစည်းအရုံး：ドーバマー・アスィーアヨウンは、1930年に設立された政治団体。構成員は互いに「タキン・〇〇」(例：タキン・アウンサン)と呼びあったことから「タキン党」とも呼ばれる。タキン သခင် とは「主人」を意味し、イギリス人やインド人ではなくミャンマー人こそがミャンマーの主人であるという同団体の思想が込められている。

^3)原文では、ဒေါက်တာဘမော်၏ ဆင်းရဲသားအဖွဲ့ 「バモウ博士の貧民結社」とある。バモウ博士 ဒေါက်တာဘမော် (1893-1977)は、ミャンマーの法律家、政治家である。1924年にフランスのボルドー大学で博士号 doctor を取得したため、敬称としてダウッター ဒေါက်တာ (「ドクター」の発音がミャンマー語風に変化して「ダウッター」となったもの。現在でも特に海外の大学で博士号を取得した人への敬称として使われる)をつけて呼ばれる。ミャンマー帰国後、1930年初頭に発生した反英運動によって逮捕された人々の弁護活動を通じて有名になり、1932年に両頭制議会議員に選出される。1936年11月に彼が設立したのが、貧民ウンターヌ党 ဆင်ရဲ့သားဝံသာနုပါတီ である。ウンターヌとは、ナショナリストや愛国者を意味する。

^3-2)Ngawbinwsaing、United GCBAとも。全ビルマ団体総評議会(General Council of the Burmese Associations、略称GCBA、ဂျီစီဘီအေ)の流れを汲む政治団体で、以下の５団体が1936年下院総選挙のために結合した組織である。根本(1995、86頁)によると、①人民結社(ပြည်သူပြည်သားအဖွဲ့)、②ビルマ独立結社(မြန်မာပြည်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ )、③イェイ・ウー僧正指導中央GCBA(ရေဦးဆရာတော်ကြီးမှူးတဲ့ဗဟိုဂျီစီဘီအေ)、④ストライキ派GCBA(သပိတ်ဂျီစီဘီအေ)、⑤マンダレイ21人結社(မန္တလေး(၂၁)ဦးအဖွဲ့ )である。

^4)タキン・アウンサン သခင်အောင်ဆန်း (1915-1947)。今日ではボージョー・アウンサン ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း 、すなわち「アウンサン将軍」と呼ばれることが一般的であるが、当時彼はタキン党員であったため、ここでは「タキン・アウンサン」と呼ばれている。

^4-2)1935年に発布されたビルマ統治法によって、英国王に任命されたビルマ総督(ဘုရင်ခံ)と上下両院が設置された。ビルマ総督は、立法・行政・司法の頂点に立ち、議会は制限付きの法案提出権を持つのみであった。民選の下院議員の中から総督が首相を指名し、その首相が内閣(ဝန်ကြီးအဖွဲ့ )を組閣した。

^5)原文では、နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ် とある。インガレイッ အင်္ဂလိပ် は、英国のことであり、နယ်ချဲ့ の訳語としては覇権主義、帝国主義、拡張主義などが挙げられる。原語に忠実に訳すと နယ်=領土、ချဲ့=拡大する、となり「領土拡張主義」となる。領土拡張という意味から植民地主義という訳語も導かれる。1930年頃から1945年までのミャンマーの歴史において、帝国主義のイギリスvs.ファシスト日本の対比がなされることが多い。

^6)タキン・ミャ သခင်မြ (1897-1947)。前述の通り、「タキン」は、タキン党の党員であることを示す敬称であり、本名は「ミャ」のみである。ミャはエメラルドを意味する。1947年７月19日にアウンサンらとともに暗殺される。

^7)ဇလွန်မြို့：Zalun市、現エーヤワディー地方域ヒンタダー県にある町

^8)ချင်းတောင်ကိစ္စ：チンタウン事件は、タキン党員であったチン民族のタキン・ワントゥーマウン သခင်ဝမ်သူမောင် が英国の協力者によって拘束され、拷問をうけた事件のことを指す。

^９)当時の具体的な貨幣価値は不明であるが、５チャットという金額について、田辺は「わざと少額にして小者扱いしたとされる」〔田辺1990、６頁〕と記述している。このことから、特別高額であるわけではないとみられる。

^10)タキン・フラミャイン သခင်လှမြိုင် (不明-1967)ボー・ヤンアウン ဗိုလ်ရန်အောင် とも呼ばれる。

^11)Hailee は「海利」と書く〔田辺1990、６頁〕。

^12)当初の目的は、中国共産党と接触し援助を求めることにあった〔根本2014、186頁〕。当時のアウンサンは「日本軍と組むことを躊躇した」〔同書187頁〕から軍事支援を受けることは考えていなかったと推察される。

^13)三十人の志士 ရဲဘော်သုံးကျိပ် のこと。イェーボー ရဲဘော် は、兵士や同志を意味する。

^14)日本側の呼称は「ビルマ独立”義勇”軍」である。しかし、原語の ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် は、ビルマ＋自由・独立＋軍という意味であって「義勇」を表す語はない。日本軍部のなかには、「義勇」の２字を名称に加えることで、組織の主体となるのはあくまで日本軍であり、ミャンマー人の軍隊は自主的に参加した補助的な役割(つまり”義勇軍”としての役割)を果たす集団でしかないと強調する意図があったのだと考えられる。英語名称は、Burma Independence Army(BIA)であり、同様に”義勇”を表すような語、たとえば”Volunteer”などといった語は含まれていない。BIAの発音をミャンマー語で表記した形がビー・アイン・エー ဘီအိုင်အေ であり、今日でも ဘီအိုင်အေ と略称で呼ばれることが多い。

^15)同志・義兄弟の契りを行うための儀式で、各人が器に入った水の中に自身の血液を溶かし込み、それを全員で回し飲むものである。このときは、入れ墨を入れるための針が用いられたようである〔田辺1990、100頁〕。

^16)ボー・ネーウィン ဗိုလ်နေဝင်း (1911-2002)。ボー ဗိုလ် は、軍隊の階級としては中尉を表すが、ここでは階級ではなく「三十人の志士」の各構成員の名前の最初につく、ある種の敬称である。彼は後に自身が結党したビルマ社会主義計画党の議長となる。

^17)タキン・テインペー သခင်သိန်းဖေ (1914-1978)、タキン・ティンシュエ သခင်တင်ရွှေ (生没年不詳)

^18)反ファシスト人民自由連盟(ဖက်ဆစ်ဆန့်ကျင်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ချုပ်)の頭文字ဖ.ဆ.ပ.လ.を取って、パサパラとも呼ばれる。

^19)ဂျပန်ခေတ်：ジャパン・キッ、日本＋時代を意味する。ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် ジャパン・コロニー・キッ、「日本植民地時代」と呼ばれることもある。ミャンマーの歴史では、当時の王朝の名前を冠した”〇〇ခေတ်”という時代区分を用いる。たとえば、ပုဂံခေတ် バガン時代、ကုန်းဘောင်ခေတ် コンバウン時代というようにである。「日本時代」は、日本軍によるビルマ侵攻が本格化した1942年から日本の敗戦(1945年)までを指す。この前後の時代は、ကိုလိုနီခေတ် コロニー(イギリス植民地)時代である。

【参考文献】

根本敬. 物語　ビルマの歴史. 初版, 東京, 中央公論新社, 2014, 458頁, (中公新書, 2249).
根本敬. 植民地ナショナリストと総選挙 : 独立前ビルマの場合 (1936-1947), アジア・アフリカ言語文化研究 (Journal of Asian and African Studies) no.48-49 p.81 -109, 1995, http://hdl.handle.net/10108/21808 .
ボ・ミンガウン著. アウンサン将軍と三十人の志士　ビルマ独立義勇軍と日本. 田辺寿夫訳. 初版, 東京, 中央公論社, 1990, 192頁, (中公新書, 980).
တို့ဗမာအစည်းအရုံးသမိုင်း ပြုစုရေးအဖွဲ့ . တို့ဗမာအစည်းအရုံးသမိုင်း(အကျဉ်းချုပ်), ပထမနှိပ်ခြင်း, ရန်ကုန်, စာပေဗိမာန်အဖွဲ့ , ၁၉၇၆, ၆၄၇.
သန်းထွန်း(မော်လမြိုင်). မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းစဉ်ထဲက အတ္ထုပ္ပတ္တိအဘိဓာန်(၁၉၂၀-၁၉၈၈). ပထမအကြိမ်, ရန်ကုန်, စိတ်ကူးချိုချိုအနုပညာ, ၂၀၁၇, ၃၂၉.
Donald M. Seekins. Historical Dictionary of Burma (Myanmar). 2nd ed., ROWMAN&LITTLEFIELD, 2017, 647, (Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East).

【更新情報】

2022/10/14　日本語訳を加え、ひとまずの完成版とした。今後、修正や補足などを行う予定である。
2022/10/15　誤字を修正した。脚注１から17までを追加した。参考文献を追加した。
2022/10/16　誤字を修正した。文章が読みやすくなるように軽微な修正を行った。
2022/10/17　文章が読みやすくなるように軽微な修正を行った。脚注１”ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း”を追加し、既存の脚注の脚注番号を修正した。脚注19”ဂျပန်ခေတ်”を追加した。
2023/01/09　文章が読みやすくなるように軽微な修正を行った。ငါးပွင့်ဆိုင်အဖွဲ့ (Ngawbinwsaing)の訳語を「五花連盟」から「五派連合」に改めた。脚注3-2、4-2を追加した。参考文献に根本(1995)、တို့ဗမာအစည်းအရုံးသမိုင်း ပြုစုရေးအဖွဲ့ (1976)を追加した。
2023/10/13　誤字を修正した。脚注３にダウッター ဒေါက်တာについての補足を加えた。脚注14・19に補足を加えた。

このブログを検索

ミャンマー語たんの雑記帳